درزدان دریایی کارائیب بیش از ۳۰۰ سال منبع شیفتگی بوده و در عین حال نماد ابراز دلمشغولی ها و اضطراب در مورد جامعه مدرن هستند. مجموعه سینمایی “دزدان دریایی کارائیب” در سراسر جهان بیش از ۴ میلیارد دلار فروش داشته اشت.
ولی چرا ما از دزدی دریایی مدرن در خطوط دریایی سواحل شرقی آفریقا هراس داریم ولی به کارهای بیرحمانه، خشونت و سرقت دزدان دریایی مثل “ریش سیاه” که در اوایل قرن هجدم روی می داد علاقه نشان می دهیم؟
بخشی از پاسخ در این است که به مدت دو قرن در فرهنگ عامه این افراد قانون شکن در قالبی تخیلی تحسین شده اند. ولی مهمتر از این نکته باید پاسخ را در این جستجو کرد که با شکل گیری نظام های حکومتی مدرن و دیوانسالاری پیچیده که رفتارهای اجتماعی افراد را بشدت کنترل می کنند قانون شکنی و آزادی که دزدان دریایی نماد آن هستند جذاب تر شده است. دقیقا به همین دلیل هفت تیرکش های غرب وحشی و یا گانگسترهای غربی و شوالیه های قرون وسطایی نیز جذابیت دارند.
دوران طلایی دزدان دریایی کارائیب و غرب اقیانوس اطلس از حوالی ۱۶۹۰ شروع شد و با اعدام “ریش سیاه” در سال ۱۷۱۸ و “بارت سیاه” در ۱۷۲۲ پایان یافت. در این دوران قوانین کشتیرانی و دریایی بسیار آشفته بود. در دوره هایی که کشورهای مختلف درگیر جنگ دریایی بودند به تعدادی ناخداهای کشتی ها مقام و موقعیت “شخصی و یا غیرنظامی” می دادند. این ناخداها از دولت متبوع خود نامه های رسمی دریافت می کردند که به آنها اجازه می داد به کشتی های کشورهای دشمن حمله کرده و اموال آن را به تاراج ببرند البته به شرطی که درصدی از غنایم را به دولت می پرداختند.
کلمه دزد دریایی به خصوص در دوره ای خلق شد که کشتی های انگلیسی، هلندی و فرانسوی به رقیب و دشمن اصلی خود یعنی کشتی های اسپانیایی حمله می کردند. این ناخداها و ملوانان در کنار نیروهای دریایی هر کشور نقش مزدوران رسمی را ایفا میکردند. حکومت های استعماری همواره در نقاط دور دست قلمرو خود از چنین افراد و گروههایی استفاده کرده اند که به خاطر وضعیت حقوقی مشکوک و امکان کتمان وابستگی آنها به حکومت بسیار مفید بوده اند.
اما مشکل زمانی پیش می آمد که اتحادها تغییر می کرد و یا صلح بین کشورها برقرار می شد. به عنوان مثال “کاپیتان کید” مدتها در نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا خدمت کرده بود و در سالهای دهه ۱۶۹۰ مدتی ناخدای غیرنظامی مورد حمایت دولت بود ولی بعدها دزد دریایی غیرقانونی شد. در سراسر اقیانوس اطلس به خاطر فعالیت هایی که به ناگهان غیرقانونی شده بود تحت تعقیب قرارگرفت و در سال ۱۷۰۱ توسط بریتانیا دستگیر و اعدام شد.
پس از امضای توافق اوترخت در سال ۱۷۱۳ هزاران ناخدا و ملوان شخصی بیکار شدند مگر آنکه به نیروی دریایی و یا کشتی های تجاری بازمی گشتند. آنهاییکه به همان شیوه های قدیمی ادامه دادند تبدیل به دزدان دریایی شدند. ناخداهایی مثل ادوارد تیچ اکنون درآن سوی قانون قرار گرفتند و در نتیجه او به ریش سیاه افسانه ای بدل شد. فعالیت آنها در آب های ساخل غربی آفریقا و یا دریای کارائیب بود، نقاطی که به خاطر مزارع بزرگ که برده ها در آن کار می کردند ثروت سرشاری داشت ولی توسط مستعمرات کوچک قدرت های اروپایی کنترل می شد و در نتیجه در قلمرو دریایی آنها نظم و قانون همیشه بسیار ضعیف بود.
آخرین بازمانده های دوران طلایی دزدان دریایی در دهه ۱۷۲۰ از نیروهای دریایی رسمی کشورهای مختلف شکست خورده، دستگیر و اعدام شدند. با این وجود دوره های وقوع جنگ همواره زمینه را برای شکوفایی و رشد مجدد این پدیده فراهم کرده است. در دوران جنگ های ناپلئونی یک بار دیگر دزدی دریایی، بخصوص در سواحل آمریکای جنوبی رونق گرفت و دزدان دریایی همچون “بنیتو د سوتو” پس از محاکمه و اعدامش در سال ۱۸۳۰ به شهرت جهانی رسیدند.
همزمان با پایان دوران طلایی دزدان دریایی، ناخدایی به نام چارلز جانسون (که قاعدتا نام مستعار است) کتابی را در مورد زندگینامه این افراد منتشر کرد. کتاب با عنوان “تاریخ عمومی سرقت ها و قتل های بی رحم ترین دزدان دریایی” در سال ۱۷۲۴ منتشر شد. انتشار این کتاب باعث شد که افرادی مثل “ریش سیاه” و یا “بارت سیاه” و گروه دیگری از دزدان دریایی به افسانه بدل شوند.
دانیل دفو حوالی سال ۱۷۱۹ که کتاب معروف خود به نام رابیسون کروزوئه را منتشر کرد چندین داستان کوتاه در مورد دزدان دریایی نوشته بود. کتاب چارلز جانسون موفقیت فراوانی کسب کرد و جلد دوم آن با جزییات تخیلی بیشتری در سال ۱۷۲۸ منتشر شد. کتابهای او از آن زمان به بعد منبع اصلی تجسم فرهنگی پدیده دزدان دریایی بوده اند.
رابرت لوئیس استیونسون مجموعه داستان “کتاب گنج” را برای سرگرم کردن فرزندانش نوشت و یکی از آثار کلیدی در احیای سبک رمانتیک در اواخر قرن نوزدهم بود. خود استیونسون می گفت که این سبک ادبی “غیر منطقی و پراحساس” است و عمدا طوری ساخته و پرداخته شده که در برابر چارچوب های تنگ اخلاقی و محدودیت های ذهنی رایج در رمان های واقع گرا که در آن دوره بر ادبیات احاطه داشتند مقاومت کند. “کتاب گنج” نیز فروش موفقیت آمیزی داشت. در این دوره رجعت به دوران طلایی دزدان دریای به بخش غیرقابل تفکیکی از فرهنگ عامه در کشورهای اروپای غربی و آمریکا بدل شده بود.
سالهای اول فعالیت هالیوود این ارتباط را تقویت کرد. رافائل ساباتینی در سال ۱۹۲۲ کتاب “ناخدای خون” را نوشت که براساس آن در دهه ۱۹۲۰ فیلم صامتی با شرکت داگلاس فربنکس و در دهه ۱۹۳۰ فیلم دیگری با شرکت ارول فلین ساخته شد. از آثار سینمایی تاثیر گذار در سالهای بعد می توان به شخصیت لانگ جان سیلور در “جزیره گنج ها” اشاره کرد.
اما دلیل جذابیت دزدان دریایی بیشتر از تصویر رمانتیک از یک عده قانون شکن است. دوران طلایی دزدان دریایی همزمان بود با اولین مظاهر شکل گیری حکومت های مدرن و توسعه توافق های تجاری بین المللی که با وضع مقررات و ایجاد ساختارهایی درعمل برای ابراز وجود فرد محدودیت های فرهنگ و اجتماعی ایجاد کردند. بسیاری از دزدان دریایی، از جمله زنان حاضر نشدند به نظم و سلسله مراتب خشک و خشن حاکم بر نیروهای دریایی و کشتی های تجاری آن زمان و یا زندگی غیرنظامی در خشکی تن دهند و به جای آن براساس قواعد کاملا متفاوتی زندگی می کردند.
قواعد و رسوم دزدان دریایی، که برخی از آنها زنده ماندند، شبیه نظم جوامع آنارشیستی است که در آن تصمیم ها به طور جمعی گرفته می شوند، سلسله مراتبی وجود ندارد، رهبران انتخابی هستند و غنایم و سود به طور مساوی بین همه تقسیم می شوند و البته نوشیدن شراب فراوان.
به همین خاطر خشونت، قتل و تجاوزی که آنها مرتکب می شدند به مرور از تاریخ حذف شد. تصویر تخیلی از دزدان دریایی به نوعی گریز از ساختارها و نظم جامعه مدرن و طرفداری از آزادی مطلق بوده است.
در دوران امروزی که رای دهندگان از سیاستمداران حرفه ای و دیوانسالاران دل خوشی ندارند و به جای آن از سیاست های ماجراجویانه و درهم شکستن نظم موجود دفاع می کنند پژواک ایده دزدان دریایی را به خوبی می توان شنید.
bbc
