این روزها، تقریبا هیچ صنفی به اندازه پرستاران، پزشکان و کادر بهداشتی و درمانی در معرض ابتلا به کرونا نیست. افزایش تعداد مبتلایان و کمبود تجهیزات بار سنگین‌تری هم بر دوش آنها گذاشته است. در این شرایط، خطر ابتلا به ویروس کرونا و اخراج به خاطر فعالیت صنفی، هم امنیت شغلی هم جانی آنها را به خطر انداخته است.
بنابر آمار رسمی، تاکنون دستکم ۱۴ نفر از کادر پزشکی و درمانی در اثر ابتلا به کرونای ۲۰۱۹ در گذشته‌اند اما منابع مستقل فهرستی از دستکم هفتاد نفر پزشک و پرستاری را منتشر کرده‌اند که یا به کرونا مبتلا شده‌اند یا بر اثر آن فوت کرده‌اند.
این آمار در شرایطی منتشر می‌شود که محمد شریفی مقدم، دبیر کل خانه پرستار به روزنامه رسالت گفته “در خصوص آمار پرستاران مبتلا نمی‌توانیم رقمی را اعلام کنیم. آمارها کاملا امنیتی هستند”.
اخیرا نتایج پژوهشی روی ۴۴ هزار بیمار در چین، نشان داد که پس از سالمندان و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای کادر پزشکی و درمانی بیشتر از همه در خطر ابتلا به کرونا هستند.
در ایران مسئولان محلی بارها در خصوص کمبود تجهیزات و کادر درمانی و بهداشتی هشدار داده‌اند. کادر درمانی اعتراض دارند که چرا پوشش و وسائل محافظ که سازمان بهداشت جهانی برای پانزده هزار نفر به ایران فرستاده به دستشان نرسیده است.
خانه پرستار: دولت در این شرایط استثمار می‌کند
در این شرایط مریم حضرتی، معاونت پرستاری وزارت بهداشت برای مقابله با ویروس کرونا فراخوان استخدام منتشر کرده و از پرستاران بیکار، بازنشسته و حتی دانشجویان سال آخر این رشته خواسته برای کار داوطلب شوند.
وزارت بهداشت برای جبران کمبود پرستار فراخوان جذب با قراردادهای ۸۹ روزه داده است اما خانه پرستارمی‌گوید این قراردادها “استثمار نیروی کار” است.
به عبارت دیگر، حتی در این شرایط دولت ایران حاضر نشده وضعیت شغلی و استخدامی پرستاران را بهبود دهد و دانشگاه‌های علوم پزشکی حتی در آگهی جذب ۸۹ روزه متذکر شده‌اند “انعقاد قرارداد پاره وقت هیچگونه تعهد استخدامی برای دانشگاه ایجاد نخواهد کرد”.
فرخوان قراردادهای ۸۹ روزه در حالی منتشر می‌شود که سعید نمکی، وزیر بهداشت وعده داده بود پرستاران که به مراقبت از بیماران مبتلا به کرونا مشغولند در اولویت استخدام قرار خواهند گرفت.
در سال‌های گذشته پرستاران یکی از معترض‌ترین اصناف ایران بودند و بارها اعتراض و اعتصاب کرده‌اند. استخدام رسمی یکی از اصلی‌ترین مطالبات پرستاران در سال‌های گذشته بوده است.
اما جدا از مسئله استخدام، رفع تبعیض در دستمزد، تسریع در پرداخت کارانه و اضافه کار چندین ماهه پرستاران از دیگر خواسته‌های این صنف بوده است.
دبیر کل خانه پرستار اخیرا یادآوری کرده بود که “پرستاران در حال حاضر در بین کارکنان دولت، پایین‌ترین حقوق را دریافت می‌کنند. حتی از معلم‌ها هم پایین‌تر حقوق می‌گیرند”.
به گفته سازمان بهداشت جهانی هفتاد درصد نیروی شاغل در بهداشت و درمان در دنیا را زنان تشکیل می‌دهند. در ایران شمار پرستاران زن به نود درصد می‌رسد، از این رو کمی حقوق پرستاران، علاوه بر تبعیض شغلی نشانه تبعیض جنسیتی هم هست.
اخیرا اصغر دالوندی، رئیس کل سازمان نظام پرستاری هم در نامه‌ای به وزیر بهداشت از مطالبات برآورده نشده پرستاران را یادآوری کرده بود: حذف اضافه کاری اجباری، استانداردسازی خدمات پرستاری، شفافیت در شرح وظایف مراقبت‌های پرستاری و حذف کارهای غیر مرتبط، پرداخت معوقات پاداش خدمت بازنشستگان و تعیین استاندارد تعداد پرستار به بیمار به صورت آزمایشی با استخدام نیروی جدید.
ایران برای رسیدن به استاندارد جهانی با کمبود ۲۹۰ هزار پرستار مواجه است. در حال حاضر به ازای هر هزار نفر، در ایران تنها سه پرستار مشغول به کارند.
این کمبود پرستار سبب شده که با شیوع کرونا شمار زیادی از مراکز درمانی مرخصی کادر درمانی و بهداشتی خود را لغو کنند.
رهبر، دولت و مجلس ایران وعده داده‌اند که وضعیت را بهبود دهند. آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر ایران اعلام کرد “مدافعان سلامت”، “شهید خدمت” شناخته خواهند شد.
علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا هم در نامه‌ای به سازمان برنامه بودجه خواست “پزشکان، پرستاران و کارکنان خدوم و زحمتکش بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی مشغول مبارزه با کرونا در زمره مشاغل سخت رده‌بندی شوند و آسیب‌دیدگان در زمره ایثارگران به شمار آیند.”
در صورتی که کار این افراد در زمره مشاغل سخت قرار گیرد مزایای و شرایط بازنشستگی آنها تغییر می‌کند.
از اخراج عاطفه مسعودی تا مرگ نرجس خانعلی‌زاده
شش روز پس ازاعلام رسمی شیوع کرونا در ایران، نرجس خانعلی‌زاده پرستار ۲۵ ساله بر اثر این بیماری فوت شد. او نخستین کادر درمانی بود که درگذشتش به علت کرونا تایید شد.
انتشار تصویر چهره مضطرب او هنگام انتقال به آی‌سی‌یو، توجه افکار عمومی را برانگیخت و کمبود امکانات پوششی و ایمنی کادر درمانی را در معرض توجه قرار داد.
محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار می‌گوید: “پرستاران ما باید مسلح باشند و این سلاح یعنی پوشش ایمنی کامل که چندان هم هزینه‌بر نیست. هر پرستار یک ماسک نیاز دارد که باید ماسک فیلتردار اِن ۹۵ باشد، یک گان، پوششی برای پوشاندن کفش و دستکشی برای دست‌ها و عینکی هم برای چشم ها لازم است”.
اکنون کمبود امکانات و مشکلات معیشتی صدای کادر درمانی را درآورده است. این اعتراض‌ها زمانی بالا گرفت که عاطفه مسعودی، پرستار بیمارستان امام رضای مشهد به خاطر “فعالیت صنفی” اخراج شد.
مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد اما میگویند او به سبب نمره کم ارزشیابی اخراج شده است.
در اعتراض به اخراج این پرستار دبیرکل خانه پرستار گفت: “در شرایطی که سیستم درمانی کشور کمبود شدید نیروی پرستار احساس می‌کند؛ پرستاران برای استخدام باید جانشان را گرو بگذارند و بالاخره در شرایط سختی باید کار کنند و حتی یک پرستار هم کمک است، چگونه باور کنیم که نمره ارزشیابی دلیل اخراج این پرستار بوده است؟ من فکر می‌کنم نمره ارزشیابی یک توجیه است”.
به گفته او، دانشگاه‌های علوم پزشکی ۱۰ تا ۱۴ ماه کارانه و چند ماه اضافه کاری پرستاران را پرداخت نکرده‌اند.
کریم عابدینی، عضو شورای مرکزی خانه پرستار اما به روزنامه رسالت گفته برای مقابله با کرونا، مهم‌ترین مشکل نداشتن نیروهای ثابت برای بخش‌های قرنطینه است:
“بیمارستان‌هایی که به قرنطینه اختصاص داده شده، تیم‌های خاص خود را آن طور که باید، اصولی و استاندارد، در اختیار ندارند، به این معنی که از قبل یک سری نیرو را چیدمان نکرده و آموزش لازم و امکانات در اختیارشان گذاشته نشده است. به عنوان مثال در کشور چین، پانسیون‌هایی در نظر گرفته شد تا پرستارانی که در مراکز درگیر با کرونا شیفت دارند، برای مدتی به منزل هم مراجعه نکنند. اما در ایران، پرستاران را به صورت تک شیفت از بیمارستان می‌برند، چون نیرو ندارند و از قبل فکرش را نکرده‌اند و باز همان پرستاری که یک شیفت کار کرده، به محیط قبلی کار خود بازمی گردد و این خطر آلودگی همکاران را تشدید می‌کند”.
کرونا و بازگشت اعتماد به جامعه پزشکی و درمانی
در چند سال گذشته، مجموعه‌ای از اتفاقات اعتماد به کادر درمانی و پزشکی را کاهش داده بود. مرگ عباس کیارستمی، تعیین تعرفه و استفاده از کارتخوان‌ها در مطب پزشکان از جمله مسائل خبرساز بود.
کرونا در ایران با وجود همه مضراتش، شاید یک اتفاق خوب رقم زد: اعتماد دوباره مردم و کارکنان بخش درمانی و پزشکی و توجه به این نکته که هر شکافی بین جامعه و کادر درمانی به ضرر هر دو طرف خواهد بود.
در عین حال این فرصتی است که دولت و وزارت بهداشت به یاد آورند کادر درمانی که مشکلات معیشتی دارد و سال‌هاست مسائلش نادیده گرفته شده حق دارد به راحتی جانش را برای مقابله با ویروس کرونا به خطر نیندازد بخصوص آنکه حتی پوشش مناسب برای چنین خدمتی را در اختیار نداشته باشد.
با این حال پرستاران و پزشکان و دیگر کارکنان بخش‌های بهداشتی با وجود کمبودها و شمار فزاینده بیماران همچنان سیستم درمانی ایران را سرپا نگه داشته‌اند. لیست بلندبالایی از کادرهای پزشکی و درمانی مبتلا و جان‌باخته و به راه اندختن کمپین رقص برای بهبود روحیه، نشانه‌ای از تلاش مستمر این صنف برای مبارزه با کرونا بود، تلاشی که احترام جامعه ایران را برانگیخته است.
امید منتظری bbc
