سازمان بهداشت جهانی می‌گوید بیش از ۳۲ درصد از زنان و ۱۹ درصد از مردان ایرانی دچار چاقی مفرط هستند. سازمان بهداشت جهانی چاقی مفرط را نوعی بیماری تعریف کرده است. مسائل مختلفی از جمله تغذیه، کم تحرکی ونداشتن فعالیت فیزیکی، سلامت و بهداشت روان و وضعیت اقتصادی در بیماری چاقی مفرط نقش دارند.
اما در بسیاری از کشورها و فرهنگ‌ها نگاه جامعه به افرادی که این بیماری را دارند مثل بیمارهای دیگر نیست. هنوز بسیاری از افراد بر این باورند که چاقی تنها ناشی از طمع برای خوردن است و کمتر به آن مثل یک بیماری نگاه می‌کنند. من با زنانی که با چاقی مفرط در زندگی خود دست و پنجه نرم کرده‌اند صحبت کردم و از آنها خواستم از زندگی و چالش‌های خود برایم بگویند تا شاید بتوانم بر نقطه‌ای از زندگی این افراد نور بتابانم که کمتر به آن پرداخته شده است.
نازنین ۳۸ ساله است و از نوجوانی مشکل اضافه وزن داشته؛ او در دوران مدرسه ورزشکار بوده و می‌گوید هیچوقت لاغر نبود اما همیشه بدنی ورزیده و قوی داشته است. در شانزده سالگی پزشکان تشخیص می‌دهند که تیروئید او کم کار است، روند اضافه وزن و چاقی از آنجا شروع می‌شود.
“وقتی بیست و یک یا بیست و دو ساله بودم و برایم روشن شد که دیگر با رژیم و ورزش نمی‌توانم وزنم را کنترل کنم، شروع به خوردن دارو کردم.”
نازنین حتی با دارو هم نمی‌توانست وزنش را کنترل کند. پزشکان در ایران به او همیشه گفته‌اند که این بیماری هنوز در حال کشف شدن است و درمان قطعی و کاملی برای آن پیدا نشده است. نازنین در طی این سال‌ها چند باری خارج از ایران زندگی کرده و می‌گوید متوجه شده که وقتی خارج از ایران بوده راحت‌تر توانسته وزن خود را کنترل کند. زندگی با بیماری تیروئید در ایران برای نازنین چالشی جدی است.
او می‌گوید: “در خارج از ایران برای افرادی که تیروئید دارند رژیم‌های غذایی خاصی وجود دارد، بیماران می‌توانند از فروشگاه‌های ویژه غذاهای مخصوصی که برای این افراد آماده و بسته‌بندی شده را تهیه کنند. اما در ایران چنین چیزهایی وجود ندارد. این بیماری در ایران هنوز ناشناخته شده است.”
وزن نازنین هر روز بالاتر می‌رفت، انرژی او کمتر می‌شد و افسردگی آرام آرام در روان او رخنه می‌کرد.
“یکی از چالش‌های روزانه من در این سال‌ها غلبه بر خستگی فیزیکی است که کم کاری تیروئید در من ایجاد می‌کند. غلبه بر این خستگی و افسردگی ناشی از بیماری تیروئید که اضافه وزنم هم به آن بیشتر دامن می‌زند از چالش‌های اصلی من هستند.”
بیماری تیروئید و افسردگی در کنار مسائل اجتماعی و فرهنگی باعث شده که نازنین در کم کردن وزن دچار مشکل شود. نازنین می‌گوید آزار کلامی خیابانی یکی از مسائلی است که به او اجازه نمی‌دهد به اندازه کافی تحرک و فعالیت فیزیکی داشته باشد.
“اینکه من نمی‌توانم با وزن زیاد راحت در اماکن عمومی راه بروم یکی از بزرگ‌ترین مشکلات من است. من با این وزن زیاد اگر بخواهم در پارک و فضاهای عمومی ورزش کنم آنقدر نگاه‌ها و متلک‌های آزاردهنده می‌شنوم که اصلا این کار عملی نیست. زنان چاق در فضاهای عمومی بیشتر از زنان دیگر در معرض آزار هستند.”
نازنین در حالیکه خنده‌ای تلخ می‌کند خاطره‌ای از یکی از این تجربه‌های تلخش بیان می‌کند.
او در یک روز گرم تابستان در یکی از خیابان‌های مرکزی تهران کنار خیابان تاکسی می‌گیرد. “به محض اینکه سوار شدم راننده از آینه نگاهی به من کرد و پرسید: خانم باردار هستید؟ خنده‌ای کردم و گفتم خیر آقا چاق هستم.” راننده با پوزخند، بار دیگر نازنین را از آینه برانداز می‌کند و این‌بار می‌گوید “خب خانم شما بهتر بود پس پیاده می‌رفتید”. این حرف رانننده نازنین را بی‌نهایت معذب کرد. نازنین با خود فکر کرد شاید بهتر بود می‌گفتم که باردار هستم. “اگر گفته بودم باردار هستم شاید کمتر آسیب می‌دیدم.”
همین نوع آزارها باعث شده است که نازنین به فکر این باشد که خودش را در برابرآسیب‌های این چنینی و آزار کلامی و فیزیکی در فضاهای عمومی محافظت کند. “این احساس عدم امنیت باعث شده که فکر کنم همیشه باید در ماشین شخصی خودم و دور از جامعه باشم. احساس می‌کنم باید دور خودم یک حصار بکشم تا امن باشم.”
استانداردها و تعاریف زیبایی دنیای امروز یکی دیگر از مسائلی است که می‌تواند بر روی زنان چاق فشار روانی وارد کند. سال‌ها طراحان مد و فشن، زنانی را که وزن بالا داشتند در طراحی‌های خود کاملا نادیده می‌گرفتند. وضعیت دارد تغییر می‌کند و این روزها در هفته‌های مد درشهرهای لندن و نیویورک می‌بینیم که طراحان مد تنوع بدن‌های بیشتری را در شوهای خود به نمایش می‌گذارند اما در ایران هنوز برای زنان چاق سخت است که خوش پوش باشند.
” من همیشه به مد و فشن علاقه داشتم و دوست داشتم که استایل خودم را داشته باشم اما در ایران برای زن چاقی مثل من این کار تقریبا غیرممکن است. الان ده سال است که خودم لباس‌هایم را طراحی می‌کنم و می‌دوزم. در ایران لباس برای زنان پلاس سایز و سایزهای بزرگ وجود ندارد یعنی لباس هست اما صرفا یک تکه پارچه است برای پوشاندن خودت نه طراحی زیبا دارد و نه به روز است.”
نازنین هم مثل بسیاری دیگر از افراد که دچار بیماری چاقی مفرط هستند می‌گوید که وضعیت روانی او تاثیر مستفیم بر کنترل وزن او دارد.
“در این سال‌ها متوجه شده‌ام که هر وقت خوشحال بوده‌ام و از نظر روانی در جای خوبی قرار داشتم توانسته‌ام با سرعت زیادی وزنم را کم کنم اما متاسفانه به دلایل مختلف و فشارهای گوناگون انواع افسردگی در این سال‌ها در ایران سراغ من آمده که جلوی روند کنترل وزنم را گرفته.”
نازنین می‌گوید می‌داند باید خودش را بپذیرد و همینطور که هست خودش را دوست داشته باشد اما آگاه است که باید وزنش را کم کند.
“من در حال حاضر پنجاه کیلو اضافه وزن دارم. هرگز این اضافه وزن باعث نشده خودم را دوست نداشته باشم یا شلخته باشم و به خودم نرسم اما من در حوزه هنری فعالیت می‌کنم و در این دایره ظاهر و آراستگی مهم است. البته سلامتی دلیل اصلی این است که می‌خواهم وزنم را کم کنم.”
در این سال‌ها نازنین متوجه شده که کم کاری تیروئید اجازه نمی‌دهد که او به روش‌های معمولی وزن خودش را کنترل کند و برای همین است که به عمل جراحی فکر می‌کند. نازنین در فکر این است که برای کنترل وزنش جراحی “اسلیو” انجام دهد که “یک جراحی سرپایی است که با ایجاد چند حفره از ناحیه شکم وارد می‌شوند و قسمتی از معده را می‌دوزند و معده را از شکل لوبیایی به شکل لولهای در می‌آورند که آن را کوچک‌تر می‌کند.”
نازنین هنوز تصمیم قطعی برای انجام این جراحی را نگرفته اما مصمم است که روند کاهش وزن را شروع کند هرچند می‌داند که این راه می‌تواند پر فراز و نشیب و سخت باشد.
فرانک عمیدی/ bbc
