سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی در اطلاعیهای در روز پنجشنبه، ٩ مهر (١ اکتبر)، آمار نهایی کشته شدگان ایرانی واقعه منا را اعلام کرده است.
پیشتر وزیر بهداشت ایران از ابراز تسلیت پادشاه عربستان به مناسبت کشته شدن زائران ایرانی خبر داده بود.
در اطلاعیه این سازمان که از رادیو و تلویزیون دولتی پخش شده، آمده است که هفت روز پس از واقعه ازدحام جمعیت در جریان بخشی از مناسک حج و جستجوی بی وققه و شبانه روزی تمامی بیمارستان ها و مراکز درمانی در شهرهای مکه، جده و طائف و مناطق منا و عرفات، وضعیت مصدومین و مجروحین این حادثه کاملا مشخص شده و نشان میدهد که تعداد حجاج ایرانی که در جریان انجام مناسک حج در منا کشته شدند ٤٦٤ نفر است. اسامی قربانیان این واقعه بعد از ظهر پنجشنبه انتشار خواهد یافت.
روابط عمومی سازمان حج و زیارت همچنین گفته است که سال جاری، ٦٤ هزار زائر ایرانی به عربستان اعزام شدند که قرار است با ٢١٨ پرواز از فرودگاه های جده و مدینه به ایران بازگردند. در حال حاضر، ١٤ زائر ایرانی نیز در بیمارستانهای عربستان بستری هستند.
براساس این گزارش، چند فروند هواپیمای پهن پیکر نیز برای انتقال اجساد کشتهشدگان آماده پرواز به جده است که به محض دریافت اجازه فرود، به سوی عربستان پرواز خواهند کرد.
پیشتر، حسن قاضیزاده هاشمی، وزیر بهداشت ایران که به عربستان سفر کرده تماسهای خود با مقامات آن کشور در مورد وضعیت قربانیان ایرانی و ترتیبات بازگرداندن اجساد آنان به ایران را تشریح کرده بود.
وزیر بهداشت ایران که برای بررسی وضعیت کشتهشدگان و زخمیهای ایرانی واقعه منا به عربستان سعودی رفته گفت که روز گذشته “در پی تلاشهای سفارت، جلسهای سه ساعته با مسئولان ارشد پنج وزارتخانه و برخی امرای ارتش سعودی برگزار شد و همراهی در این موضوع وجود داشت که خواستههای منطقی ما به نتیجه برسد.” به گزارش خبرگزاری دولتی ایران – ایرنا – آقای هاشمی در تشریح خواستههای ایران گفته است که روند انتقال کشتهشدگان به ایران تسریع شود “زیرا بستگان جانباختگان چشم انتظار هستند” و ابراز امیدواری کرده است که طی چند ساعت این روند به جریان افتد.
روز پنجشنبه گذشته، ازدحام جمعیت در جریان برگزاری بخشی از مناسک حج باعث کشته و زخمی شدن شماری از زائران شد. آماری که تا کنون به طور رسمی از سوی مقامات سعودی و کشورهای دیگر از جمله ایران منتشر شده نشان میدهد که زائرانی از بیش از بیست کشور در میان کشتهشدگان این واقعه بودهاند اما شمار قربانیان ایرانی این واقعه به مراتب بیش از سایر کشورهاست.
وزیر بهداشت ایران گفته که “مهمترین مساله پیگیری مفقودین و انتقال پیکر جانباختگان و مجروحین به کشور بوده” و افزوده است که در ملاقات با مقامات سعودی “اطمینان پیدا کردیم که هیچ ایرانی بدون اجازه دولت و بستگان دفن نخواهد شد.” مقامات جمهوری اسلامی بر جلوگیری از دفن اجساد قربانیان ایرانی در مکه و بازگرداندن آنها به ایران تاکید بسیار داشتهاند.
حسن قاضیراده هاشمی همچنین در مطلبی در اینستاگرام خود گزارشی از اقداماتی را که در تماس با مقامات سعودی صورت گرفته شرح داده است.
وی در مورد ملاقات با مقامات ارشد سعودی و همچنین خالد الفالح، وزیر بهداشت آن کشور گفته است: “هر دو جلسه، فضای مثبتی داشت و آنان ضمن اعلام تسلیت پادشاه سعودی به رهبر معظم انقلاب و دولت و مردم ایران، اطمینان دادند که هیچ ایرانی در مکه دفن نشده و در انتقال جانباختگان تسریع خواهد شد.” وزیر بهداشت ایران گفته است که مقامات سعودی “تاکید کردند که آنها هم اندوه دارند.”
آقای هاشمی با اشاره به سخنرانی آیتالله علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی در روز چهارشنبه، گفته است “مقام معظم رهبری، ضمن بیانات پر صلابت و حکیمانهشان بر اولویت برادری و مودت میان مسلمانان تاکید کردند و امیدوارم با همین روحیه مثبت و فضای گفتگو، بتوانیم بر مشکلات و نارساییهایی که تا کنون بوده غلبه کنیم.”
آژانس مطبوعاتی سعودی – خبرگزاری دولتی عربستان – هم خبر ملاقات وزیران بهداشت آن کشور با همتای ایرانی او را درج کرده و نوشته است که در جریان این ملاقات، “علاوه بر وضعیت پزشکی زائران ایرانی، نحوه انتقال کشتهشدگان ازدحام مکه در اولین روز عید قربان و نحوه درمان زخمیها در بیمارستانهای سعودی بررسی شد.”
این گزارش می افزاید که “وزیر سعودی مراتب تسلیت دولت ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود … به دولت ایران و خانواده کشتهشدگان را ابلاغ کرد و آمادگی دولت پادشاهی سعودی برای همکاری با دولت ایران را ابراز داشت.” براساس این گزارش، وزیر بهداشت ایران نیز از تلاشهای عربستان برای رسیدگی به وضعیت زخمیها قدردانی کرد و “اظهار داشت که وظیفه دشوار دولت سعودی و خدماتی را که در موسم حج ارائه میدهد و تعهدی را که در این زمینه دارد، درک میکند.”
همزمان، اختلاف نظر در مورد شمار قربانیان واقعه منا همچنان ادامه دارد. منابع سعودی شمار قربانیان را ٧٦٩ و شمار زخمی ها را ٩٣٤ نفر اعلام کرده و در توضیح اظهارات برخی منابع در مورد بیشتر بودن شمار اجساد گفتهاند که تعدادی از جنازهها به کسانی تعلق دارد که به دلایل دیگری درگذشتهاند و در کنار اجساد کشتهشدگان در سردخانه نگه داری میشوند.
در مقابل، مقامات و رسانههای خبری دولتی جمهوری اسلامی تاکید داشتهاند که بیش از چهار هزار نفر در این واقعه کشته شدهاند. خبرگزاری صدا و سیما، وابسته به رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی گفته است که دولت عربستان “ترفند سانسور درباره آمار جان باختگان و مفقودان را در پیش گرفته” و افزوده است: “رژیم میهمانکش سعودی از دیروز که آمار جان باختگان ٤١٣٧ نفری را از طریق سایت وزارت بهداشت خودشان منتشر و پس از چند ساعت حذف کردند، هیچ آمار جدیدی منتشر نکردند.”
این خبرگزاری با اعلام اینکه “آمار همان ٤١٧٣ جان باخته است” از وجود تعدادی کانتینرهای حاوی اجساد کشته شدگان واقعه منا در مکه خبر داده و نوشته است: “سعودیها خبری هم از ٢١ کانتینر حاوی پیکرهای قربانیان منتشر نکردهاند. گفته شده هریک ازاین کانتینرها که معمولا ظرفیت ١٠٠ الی ١٥٠ پیکر را دارد با بیش از ٣٥٠ جسد پر شده است.”
این خبرگزاری از “چهارمین احضار کاردار سعودی” به وزارت خارجه ایران هم خبر داده و گفته است که به او “در مورد هرگونه تعلل و بی تفاوتی در خصوص شناسایی مفقودان ایرانی در فاجعه منا هشدار داده و از عربستان خواسته شده مسئولیت کوتاهی در تامین امنیت حجاج خانه خدا را بپذیرد و از امت اسلامی و به ویژه ملت داغدار ایران عذرخواهی کند.” این گزارش با متهم کردن دولت سعودی به “کارشکنی” در صدور مجوز انتقال اجساد به ایران، گفته است که وزارت خارجه با تسلیم یادداشتی به سفارت عربستان، “اعلام کرد که همه خانواده حجاج جانباخته در حادثه منا خواهان بازگرداندن پیکرهای آنان به ایران هستند.”
معمولا برای زائران مسلمان در صورت درگذشت هنگام زیارت اماکن مقدس مذهبی، دفن در همان محل مطلوب دانسته میشود، اما مقامات جمهوری اسلامی تاکید داشتهاند که دولت و خانوادههای همه کشتهشدگان واقعه اخیر در منا خواستار بازگشت اجساد قربانیان و دفن آنان در ایران هستند. برخی منابع خبری جمهوری اسلامی این زائران را شهید خواندهاند و انتظار میرود مراسم عمومی مفصلی برای تشییع اجساد آنان برگزار شود. مقامات جمهوری اسلامی دولت عربستان را مسئول واقعه منا معرفی کردهاند و تا کنون تجمعهایی هم برای محکوم کردن عربستان سعودی در ایران سازمان داده شده است.
از زمان انقلاب سال ١٩٧٩ و تشکیل جمهوری اسلامی در ایران، روابط بین حکومت به رهبری روحانیون شیعه در این کشور و حکومت خاندان سلطنتی وهابی در عربستان دستخوش نشیب و فراز و غالبا سرد بوده است. در چند سال اخیر، موضعگیری متفاوت دو حکومت در قبال جنگ داخلی سوریه و اختلافات فرقهای در عراق و اخیرا، بر سر درگیریهای نظامی در یمن تیره بوده است.
در حالیکه ایران از حوثیهای یمن حمایت میکند، عربستان که همراه با سازمان ملل و اکثر کشورهای جهان، دولت در تبعید آن کشور را به رسمیت میشناسد، برای بازگرداندن این دولت به قدرت، در راس ائتلافی از کشورهای منطقه به عملیات هوایی علیه حوثیها مبادرت کرده است. پس از بروز واقعه منا، برخی از منابع جمهوری اسلامی عامل این حادثه را ناکافی بودن نیروهای امنیتی سعودی برای حفظ نظم در جریان اجرای رمی جمرات ذکر کرده و دلیل آن را کمبود نفرات به درگیری نظامی سعودی در یمن دانستند.
bbc