اکثریت مردم پاکستان در تاثر و سوگواری برای شاگردان مدرسه ای که در پیشاور قتل عام شدند اتفاق نظر دارند ولی خیلی از آنها می گویند هنوز هم نمی دانند چه گروه و یا افرادی این حمله را انجام دادند.
اما برای رسانه ها چه در پاکستان و چه در خارج مسئول این حمله کاملا شناخته شده و مسلم است. طالبان پاکستان آن را انجام دادند و نه فقط خود این گروه مسئولیت حمله را پذیرفته است بلکه اداره ضد اطلاعات ارتش پاکستان تماسهای تلفنی بین طراحان حمله و مهاجمانی را که به مدرسه حمله کردند، ضبط کرده است. مقامات اداره ضد اطلاعات ارتش پاکستان در کنفرانس خبری به خبرنگاران گفتند که این پیامهای تلفنی توسط فرماندهان طالبان پاکستانی و از قلمرو افغانستان ارسال شده اند.
اما در شهر پیشاور، حتی کسانی که شاهد حمله بوده اند، حاضر نیستند با صراحت بگویند که این حمله کار طالبان پاکستانی بوده است.
اکثریت مردم از احتمال حمله انتقام جویانه طالبان می ترسند و ترجیح می دهند سکوت کنند. در عین حال از تعلل نخبگان سیاسی کشور در محکوم کرد طالبان نیز پیروی می‌کنند.
در روز وقوع حمله خونین به مدرسه پیشاور، نواز شریف نخست وزیر پاکستان هنگام محکوم کردن حمله از گروه طالبان نام نبرد و فقط به استفاده از کلمه “تروریست ها” بسنده کرد.
همزمان شایعه ها و فرضیه های توطئه آمیزی در شبکه های اجتماعی و در میان مردم پخش شده که ادعا می کنند این حمله کار نهادهای امنیتی هند و یا افغانستان بوده است.
وجود چند نفر از اهالی کشورهای آسیای میانه در میان مهاجمان مسلح به فرضیه دخالت کشورهای خارجی در این کشتار دامن زده است. برخی از تحلیل های اخیر در مورد حمله مسلحانه به مدرسه پیشاور یادآور و پژواک نظراتی است که چند سال پیش و پس از تیراندازی به ملاله یوسفزی بر سر زبانها افتاد.
حیرت و شوک اولیه ناشی از ترور آن دختر نوجوان پس از چند روز جای خود را به پخش نظرات و دیدگاه غالبی داد که معتقدند ملاله یوسفزی آلت دست قدرتهای غربی است.
البته این به آن معنا نیست که حمله اخیر به مدرسه پیشاور روی دیدگاه مردم پاکستان تاثیری نگذاشته است. به عنوان نمونه هفته گذشته زمانیکه یک روحانی تندرو در سخنان خود سعی کرد این حمله را توجیه کند، گروه کثیری از مردم در بیرون مسجد او جمع شده و علیه طالبان پاکستانی شعار دادند.
این نوع واکنش از سوی مردم در پاکستان تازگی دارد. ولی هنوز هم هیچ مقام حکومتی و یا سیاستمدار ارشدی حاضر نشده این دیدگاه موجود در جامعه را به طور علنی و صریح هدایت کند.
بی اعتمادی و تفرقه
یکی از دلایل عمده این وضعیت این است که مقامات سیاسی و نظامی پاکستان به شدت با یکدیگر اختلاف دارند و در نتیجه حکومت کارایی لازم را ندارد.
سیاستمداران به دلایل مختلف مبارزه با طالبان را کاملا به ارتش سپرده اند. مقامات سیاسی در صحبت های خصوصی خود می گویند وقتی که نیروهای مسلح پاکستان کنترل تمام مسایل امنیتی را در دست خود دارند دیگر حق ندارند سیاستمداران را در حوزه مسائل امنیتی مسئول بدانند.
سیاستمداران پاکستانی به نیروهای مسلح این کشور که بارها علیه دولتهای غیرنظامی و منتخب کودتا کرده به شدت بی‌اعتماد هستند.
به عنوان نمونه نواز شریف نخست‌وزیر، فعلی سالها پیش توسط ژنرال پرویز مشرف، رییس دولت نظامی وقت پاکستان بازداشت و سپس به اجبار تبعید شد. نواز شریف معتقد است که با وجود کسب میزان زیادی از آرای در انتخابات سال ۲۰۱۳ و رسیدن به مقام نخست وزیری، هنوز هم ارتش پاکستان مشروعیت دولت او را نپذیرفته و در حال توطئه برای برکنار کردن اوست.
علاوه بر اختلافات بین ارتش و سیاستمداران، حقیقت این است که بسیاری از سیاستمدارانه پاکستانی از طالبان می ترسند. تنها حزبی که در سالهای اخیر تلاش کرده طالبان را به چالش بکشد، حزب ملیگرای پشتو (عوامی نشنال پارتی موسوم به ای‌ان‌پی)، بارها مورد حمله طالبان قرار گرفته و تعدادی از مقامات ارشد آن به قتل رسیده اند. در همین دوره موقعیت سیاسی این حزب به شدت تضعیف شد. رای دهندگان پاکستانی به جای آنکه از این حزب به خاطر دفاعش از آزادیهای سیاسی حمایت کنند به این نتیجه رسیدند که این حزب، گروه بسیار ضعیفی است که حتی نمی تواند از خودش دفاع کند. میزان حمایت و آرای این حزب به حدی کاهش یافت که اکنون در پارلمان ملی پاکستان فقط یک نماینده دارد.
انزجار متقابل
احساس انزجار بین سیاستمداران و فرماندهان ارتش دو طرفه است. بسیاری از افسران و فرماندهان ارتش پاکستان معتقدند که سیاستمداران ارشد، از وزرا گرفته تا نماینده های پارلمان، فاسدند و به جای منافع عمومی کشور فقط به فکر مال اندوزی و امتیازات شخصی هستند.
وقتی که ارتش با گروههایی مثل طالبان پاکستان می جنگد و پرسنل نظامی کشته می شوند، سیاستمداران کشور از فدارکاریهای آنها قدردانی نمی کنند. معمولا هیچ سیاستمداری به دیدار سربازانی که در جنگ با طالبان مجروح شده اند نمی رود. از نظر فرماندهان ارتش این موارد، قدرناشناسی تلقی می شوند و به انزجار آنها از سیاستمداران دامن می زند.
آمارها نشان می دهند که از سال ۲۰۰۱ و آغاز درگیریهای مسلحانه ای که در آن زمان “کارزار بین المللی علیه تروریسم” نام گرفت، حداقل ۵۰ هزار نفر در پاکستان کشته شده اند. حدود ۱۰ هزار نفر از این تلفات پرسنل نیروهای مسلح و پلیس پاکستان بودند.
فرماندهان ارتش پاکستان بارها بر این مسئله تاکید کرده اند که برای پیروزی در جنگ علیه طالبان پاکستانی، سیاستمداران باید افکار عمومی کشور را به سمت حمایت از ارتش جلب کنند.
طیف گوناگون گروههای مسلح
در حالیکه فرماندهان ارتش پاکستان از انفعال سیاستمداران در برخورد صریح با گروه طالبان شکایت دارند، حقیقت این است که خود ارتش نیز در برخورد با گروههای مسلح اسلام گرا موضع قاطع و روشنی ندارد. در حال حاضر بیش از ۳۰ گروه مسلح اسلام گرا و تندرو در پاکستان فعال هستند. ساختار رهبری، نحوه تامین منابع مالی، بنیان های فکری و اهداف سیاسی هر یک از آنها متفاوت است.
سه گروه قدرتمند عبارتند از طالبان پاکستان، طالبان افغانی و لشکر طیبه که مرکز آن در پنجاب و حوزه فعالیتش در کشمیر و هند است. با توجه به ابعاد گسترده مشکلی که ارتش پاکستان با آن روبرو است جای تعجب ندارد که مبارزه خود را روی گروههایی متمرکز کرده که مستقیما با ارتش درگیر می شوند.
به عنوان مثال ارتش پاکستان با حمایت از طالبان افغان سعی می کند قدرت نیروهایی مثل تاجیک های افغانستان را که دشمن خود تلقی می‌کند، خنثی کند و یا با حمایت از لشکر طیبه تلاش می کند نفوذ پاکستان در منطقه مورد اختلاف کشمیر را تقویت کند. البته ارتش پاکستان این اتهامات را رد می کند.
با وجودیکه ارتش پاکستان در مورد گروههای تندرو مختلف سیاست متفاوتی دارد ولی تردیدی نیست که در چند سال اخیر با طالبان پاکستانی مبارزه می کند. کارزار ارتش پاکستان، که در مواردی بسیار بی رحمانه است، تا حدی موفق بوده است.
در سال ۲۰۰۹ طالبان پاکستانی کنترل ۱۸ ناحیه در مناطق شمال غرب و از جمله چند منطقه قبیله ای را کاملا دردست داشت. اما در حال حاضر منطقه تحت کنترل آن به یک منطقه دور افتاده در جوار مرز افغانستان محدود شده و رهبری آن مجبور شده است به افغانستان بگریزد.
درخواست از افغانستان
به فاصله کوتاهی پس از کشتار دانش آموزان مدرسه پیشاور، راحل شریف فرمانده نیروهای مسلح پاکستان به کابل سفر کرد و از دولت افغانستان خواست علیه ملافضل الله رهبر طالبان پاکستانی اقدامات شدیدتری انجام دهد. او مکالمات تلفنی و اسناد دیگری را به مقامات افغانستان تحویل داد که نشان می دهند این عملیات از داخل مرزهای افغانستان هدایت شده است.
اما تردیدی نیست که این درخواست فرمانده ارتش پاکستان به سادگی مورد پذیرش فرار نخواهد گرفت. دولت افغانستان در مقابل این درخواست متقابلا از پاکستان انتظار دارد که با رهبران طالبان افغان که در خاک آن کشور هستند مبارزه کند.
اینطور گفته می شود که رهبران طالبان افغان از سالها پیش در شهر کویته پاکستان و اطراف آن مستقر هستند. بنابراین می توان دید که یک بار دیگر سیاست های منطقه ای پاکستان و حمایت ارتش آن کشور از گروههای مسلح تندرو باعث می شود که خود این کشور دستخوش خشونت و بی ثباتی شود. تلاش ارتش پاکستان برای کسب قدرت بیشتر در امور داخلی افغانستان از طریق حمایت از طالبان افغان، عملا پیروزی سالهای اخیر پاکستان علیه طالبان پاکستانی را به خطر انداخته است.ر پاکستان برخی معتقدند که ملاله یوسفزی آلت دست غرب است
اوئن بنت جونز bbc
