فیلم رفتن محصول سینمای مشترک افغانستان و ایران در کشمکش اسکار

پناهجویی به عنوان یک بحث مهم و خبرساز عصر ما شکل گرفته، به ویژه برای آنانی که طعم تلخ آن را چشیده اند. سیر حرکت پناهجویان با هیجان همراه است.

تصامیم مهم عجولانه گرفته می‌شوند و برنامه‌ها هر لحظه در حال تغییر اند.

فیلم “رفتن” در کنار داستان عشقی به این همه سرگذشت‌ها منصفانه پرداخته و ماجرا و حقایق ناگوار پناهندگی را به تصویر کشیده است.

فیلم “رفتن” به عنوان نماینده افغانستان به بخش فیلم‌های خارجی‌زبان اسکار معرفی شده بود اما بعدا از فهرست نهایی فیلم‌های راه یافته به اسکار حذف شد.

   

نوید محمودی، کارگردان این فیلم در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی در مورد دلیل راه نیافتن “رفتن” به فهرست نهایی اسکار گفت: “یک تن از فیلم‌سازان افغان به کمیته گزینش اسکار به شرایط فیلم رفتن اعتراض کرده. به دلیل اینکه چرا فیلم خودش به اسکار معرفی نشده است.”

آقای محمودی از کسی نام نمی‌گیرد، ولی می‌گوید تلاش برای برگرداندن فیلم “رفتن” به جشنواره اسکار جریان دارد و او امیدوار است این فیلم به اسکار برگردد.

جنجال به زمانی بر می‌گردد که عده‌ی از دست‌اندرکاران سینما در نخستین فرصت فیلم “رفتن” را مانند فیلم “چند متر مکعب عشق” محصولی از سینمای افغانستان نپذیرفتند.

به باور آنها این فیلم‌ها سبک سینمای ایران را منعکس می‌کنند، هردو در ایران صحنه برداری شده‌اند و پس تولید آنها نیز در ایران انجام شده است.

هرچند هر دو فیلم زندگی پناهجویان افغان را ترسیم می‌کنند و نقش‌های مرکزی آنها را هنرمندان افغان تمثیل کرده‌اند.

     

نوید محمودی می‌پذیرد که این فیلم‌ها محصول مشترک سینمای افغانستان و ایران هستند.

چون دوربین، کار فنی و دیگر کارها را همکاران ایرانی شان انجام داده‌اند. اما سه اصل مهم فیلم کارگردانی، فیلمنامه و تهیه کردن توسط او و برادرش جمشید محمودی انجام شده است.

او گفت: “فیلم های داشتیم از کسانیکه تابعیت کشورهای اروپایی یا آمریکای شمالی را دارند. فیلم های شان به نام افغانستان معرفی می شوند. من و جمشید فقط تابعیت افغانستان را داریم.”

نوید و جمشید در کودکی به ایران پناهنده شدند و پس از پایان دبیرستان به انجمن سینمای جوان در ایران راه یافتند که در شبکه‌های تلویزیونی ایران در ساختن فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی سهم بارزی داشتند.

نوید الگویش را امیر نادری می‌خواند که فیلم “دونده” به کارگردانی آقای نادری باعث شوق و عزم این دو برادر به سینما شد.

محتوای فیلم

فیلم سینمایی “رفتن” زندگی دو جوان دلباخته را به تصویر می‌کشد و در تضاد با همه سنت‌ها و رسوم جامعه معصومانه در جدال اند.

رویدادهای این فیلم همه در یک روز اتفاق می‌افتد. یک روز پر خطر توام با خستگی، جنگ و جدال و گرسنگی.

نبی جوانی است که به شکل غیرقانونی از افغانستان به ایران وارد می‌شود. او دو هدف دارد – فرار از کسانی‌که با برادرش دشمنی دارند و رفتن به اروپا با فرشته دختری که عاشق نبی است.

   

برای مخارج سفر به اروپا فرشته از صاحب کارش حقوق خود را می طلبد که چند ماه نگرفته ولی این تلاش به نزاع می انجامد.

نبی و فرشته دنبال شخصی می‌روند که نبی او را می شناسد تا نزدش پول قرض کند. ولی آن شخص نبی را به کسانی می‌سپارد که یک تن از بستگانشان را برادر نبی در افغانستان به قتل رسانده است.

وقتی اعتماد طعمه خیانت می‌شود و دست تهی گردن خود را خفه می‌سازد، سفرعشق نافرجام می ماند.

فیلم “رفتن” با مهارت‌های خوبی سینمایی آراسته است. زوایای دوربین و موسیقی لحظه‌ها را برجسته می‌کنند و به اضطراب بیننده می‌افزاید. صحنه پردازی‌ها‌ با تسلسل داستان هم‌خوانی دارند.

فرشته احمدی، تجارب هنرآفرینی در تئاتر را با خود داشته و رضا احمدی نیز تجربه اندک از تئاتر دارد. شاید به همین دلیل هردو توانستند بیننده را در عمق داستان فرو ببرند و قناعت شان را حاصل کنند.

باآنهم فیلم فارغ از کاستی‌ها نیست. در خیلی از صحنه‌ها دوربین بدون سه پایه به کار برده شده و به نوعی چشم را می‌آزارد.

در یک صحنه مرد سال‌خورده کتاب می‌خواند و چشمش به نبی و فرشته می‌افتد و تصور می‌شود که این صحنه فقط برای گنجاندن سروده حیدر رقابی “مرا ببوس” افزوده شده است، درحالی‌که این مرد دوباره در فیلم ظاهر نمی شود.

فیلمنامه حوادث را واقعی بیان می‌کند. فرشته در هراس است که خانواده‌اش از فرار وی با نبی آگاه نشود.

این خود هیجان بیننده را لحظه به لحظه شدت می بخشد. در نیمه اول فیلم بیشتر از صحنه‌ها طولانی و آرام اند و بیننده را به سینمای نیوریالستیک دعوت می‌کند اما حوادث و صحنه های نیمه دوم به سرعت یکی دنبال دیگر می آیند.

    

تصور می شود نیمه اول مقدمه برای نیمه دوم فیلم است.

فیلم “رفتن” در سه سینمای کابل همزمان اکران شد. علاقمندان سینما کمتر فرصت تماشای فیلم افغانی در سالن‌های انگشت شمار کابل را به دست می آورند.

این فیلم در بیست ویکمین جشنواره معتبر فیلم بوسان کره جنوبی چند روز قبل جایزه ویژه هیات داوران را کسب کرد. هنوز در ایران به نمایش گذاشته نشده ولی قرار است در جشنواره فیلم فجر در ماه جدی/بهمن به نمایش و رقابت گذاشته شود.

این فیلم در جشنواره فلم تسالونیکی یونان، جشنواره تلین در استونی، جشنواره های بریزبن و اقیانوسیه استرالیا نیز به نمایش گذاشته خواهد شد.

فیلم “رفتن” تا هنوز ۳۲۰ هزار دلار هزینه برداشته. نوید محمودی باور دارد که اشتراک در جشنواره‌های متعدد بین المللی نه تنها مخارج ساخت و ساز فیلم را تلافی خواهد کرد بلکه منفعت مالی نیز به دنبال خواهد داشت.

کریم حیدری

bbc