قدرت‌های غربی و ایران، روایت‌های متناقضی در توضیح سانحه هوایی روز چهارشنبه در نزدیکی تهران ارائه داده‌اند. دانسته‌ها و پرسش‌های بی‌پاسخ تا کنون، به قرار زیر است.
سقوط هواپیمایی عازم اوکراین در روز چهارشنبه هشتم ژآنویه در نزدیکی تهران که در آن همه ۱۷۶ سرنشین کشته شدند، هنوز در هاله‌ای از رمز و راز است.
پرواز شماره پی‌اس۷۵۲ شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین ساعت ۶ و ۱۲ دقیقه به وقت محلی از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تهران برخاست و اندکی بعد سقوط کرد.
کشورهای غربی می‌گویند که سیستم‌های پدافند هوایی ایران تصادفی هواپیما را سرنگون کردند، ولی ایران این گفته را تکذیب می‌کند.
این سانحه تنها ساعاتی پس از حمله موشکی ایران به دو پایگاه هوایی مورد استفاده نیروهای آمریکایی در عراق به تلافی قتل یک فرمانده ارشد ایرانی به دست آمریکا رخ داد.
ولی در حالی که سران غرب و ایران روایت‌های متناقضی از رخدادها ارائه می‌دهند، برخی پرسش‌های اساسی برای حل معمای سانحه، بی‌پاسخ مانده‌اند.
آیا موشکی شلیک شد؟
تصاویر گرفته شده از روی زمین نشان می‌دهند که ظاهرا اندکی پس از برخاست، انفجاری در نزدیکی هواپیما رخ می‌دهد. هواپیما ظاهرا آتش گرفته، از مسیرش منحرف می‌شود و کمی بعد سقوط می‌کند.
جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا، گفت که اطلاعات “چند منبع مختلف” نشان می‌دهد که در زمانی که نیروهای ایرانی در حالت حداکثر هشدار بودند، یک موشک هواپیما را سرنگون کرده، و این حادثه “ممکن است غیرعمد باشد”.
آنتونی رومن، کارشناس امنیتی و خلبان غیرنظامی سابق در نیویورک، به بی‌بی‌سی گفت که دستگاه‌های اطلاعاتی بریتانیا، کانادا و آمریکا، “ترکیبی از چند تکنولوژی، از جمله تکنولوژی ماهواره‌ای و مادون قرمز” را به کار برده‌اند که نشان می‌دهد موشک‌های ضدهایی به سوی هواپیمای اوکراینی شلیک شده‌اند.
رومن گفت که موشک‌های شلیک شده احتمالا از نوع برد کوتاه تا متوسط روسی “تور” بوده‌اند که برای رهگیری و نابود کردن هواپیماهایی در ارتفاع پایین تا متوسط طراحی شده‌اند.
خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی گفت که اطلاعات نشان می‌دهد که هواپیما دو دقیقه در حال پرواز بود، که تصویربردارهای گرمایی، موشک‌های سطح به هوا را ردیابی کردند.
به گفته مقامی که با رویترز مصاحبه کرد، انفجاری در نزدیکی هواپیما رخ می‌دهد، که با ویژگی‌های موشک تور سازگار است. این موشک طوری طراحی شده که به جای اصابت به هدف، ترکش‌های فلزی گلوله‌مانند سه سوی آن پراکنده می‌کند.
عکس‌های منتشر شده در رسانه‌های اجتماعی ادعا می‌کنند که علایم ترکش روی لاشه هواپیما دیده می‌شود، ولی احراز این امر دشوار است.
حق نشر عکسAFP
Image captionموشک‌های تور، ساخت روسیه، به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به جای اصابت به هدف، در نزدیکی آن منفجر شوند
آیا هواپیما کوشید به فرودگاه تهران برگردد؟
اما ایران این روایت را “غیرمنطقی” خوانده و می‌گوید هواپیما تلاش کرده بود به صورت امن فرود آید.
علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران، روز جمعه گفت: “چیزی که می‌توانیم به طور حتم بگوییم این است که هواپیما مورد اصابت موشک قرار نگرفته‌است.”
او گفت: “بیش از یک دقیقه بود که هواپیما در هوا آتش گرفته بود، و موقعیت آن نشان می‌دهد که خلبان تلاش می‌کرد برگردد.”
بر اساس گزارش اولیه سازمان هواپیمایی کشوری ایران در روز پنجشنبه، بوئینگ ۷۳۷-۸۰۰ اندکی پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تهران، دچار نقص فنی شد.
چرا خلبان اعلام وضع اضطراری نکرد؟
مقام‌های ایران گفتند که وقتی هواپیما در ارتفاع ۲۴۰۰ متری بود، ارتباط راداری با آن قطع شد. بنا بر این گزارش، خلبان پیام اضطراری رادیویی مخابره نکرد.
عابدزاده گفت: “هواپیما که در ابتدا برای ترک محوطه فرودگاه به سمت غرب پرواز می‌کرد، پس از پیدا شدن مشکل به سمت راست پیچید و در لحظه سانحه، در مسیر بازگشت به فرودگاه حرکت می‌کرد.”
اما جان گوگلیا، کارشناس سابق ایمنی هوایی در هیئت ملی ایمنی ترابری آمریکا به خبرگزاری فرانسه گفت که هواپیما در آن شرایط “بی‌خطرترین زمان هر پروازی” بوده‌است.
هواپیماهای غیرنظامی به گونه‌ای طراحی می‌شوند که با وجود خرابی موتور بتوانند بی‌خطر فرود آیند. گوگلیا گفت: “پس حتا اگر در چنین ارتفاعی موتور خراب بشود، نباید به سانحه‌ای که شاهدش بودیم بینجامد.”
تام بریج، خبرنگار ترابری بی‌بی‌سی، می‌گوید که اگر موشک یا ترکش به هواپیما خورده باشد، ممکن است تغییر مسیر داده باشد و خلبان‌هایش در جا کشته شده باشند.
برخورد موشک یا ترکش همچنین می‌تواند سیستم ارتباطات هواپیما را از کار انداخته باشد. او می‌گوید: “در این صورت فرصتی برای تماس رادیویی با مرکز کنترل ترافیک هوایی نداشته اند.”
سانحه چگونه بررسی می‌شود؟
ایران وعده تحقیقی کامل داده است. اما تصاویر تلویزیونی از محل سانحه در زور پنجشنبه نشان داد که یک بیل مکانیکی مشغول پاکسازی قطعات هواپیما بود، که این نگرانی را به وجود می‌اورد که شواهد مهمی ممکن است از محل بیرون برده شده باشد.
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی گزارش داد که جعبه‌های سیاه هواپیما روز جمعه باز خواهند شد. جعبه‌های سیاه حاوی یک ضبط کننده اطلاعات پرواز و یک ضبط کننده مکالمات داخل کابین‌اند و می‌توانند سرنخ‌هایی مهم در باره علت سانحه به دست دهند.
دولت از شرکت بوئینگ، سازنده هواپیما، و کشورهایی که اتباعشان سرنشین هواپیما بودند، دعوت کرده تا در تحقیق در باره سانحه شرکت کنند.
هواپیمایی اوکراینی حامل ۸۲ ایرانی، ۶۳ کانادایی، و شهروندانی از اوکراین، سوئد، افغانستان، آلمان و بریتانیا بود.
به گزارش رویترز، سازمان‌های آمریکا و کانادا در حال تدارک سفر نمایندگانی به ایران بودند. و اوکراین هم ۴۵ کارشناس سانحه به تهران فرستاده‌است تا در تحقیق شرکت کنند.
مقام‌های ایران گفتند که پیاده کردن و تحلیل اطلاعات ممکن است تا دو ماه طول بکشد. ایران اصرار دارد که تا زمانی که این اطلاعات به دست نیاید، نمی‌توان توضیح قطعی در باره سانحه داد.
عابدزاده گفت: “هر اظهار نظری پیش از استخراج اطلاعات از جعبه‌های سیاه، غیرکارشناسی خواهد بود.”
bbc
